Ό,τι και να κάνεις, αν θέλεις να το πετύχεις στην τελειότητά του,
πρέπει να αξιοποιήσεις την δύναμη του σώματος και του νου σου
με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Αυτός είναι ο σπουδαίος δρόμος.
Τον δρόμο αυτό τον ονόμασα Judo Jigoro Kano
(1860-1938)
Η ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟΧΟΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Με απόφαση των Ηνωμένων Εθνών από το 2016, τίθεται σε εφαρμογή σε παγκόσμια κλίμακα, ένα σχέδιο 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης ΣΒΑ με ορίζοντα το 2030. Οι στόχοι της ειρήνης, της ασφάλειας, της δικαιοσύνης για όλους και της κοινωνικής ένταξης αλληλοενισχύονται και επιδιώκονται σφαιρικά και ολιστικά (COM, 2016).
Επιπλέον, διατυπώνεται με σαφήνεια ότι κάθε στόχος βιώσιμης ανάπτυξης προς επίτευξη μέχρι το 2030 προϋποθέτει την εκπαίδευση, μέσω της οποίας οι άνθρωποι μπορούν να ενισχυθούν με τις απαραίτητες γνώσεις, δεξιότητες και αξίες για να ζήσουν με αξιοπρέπεια, να χτίσουν τη ζωή τους και να συνεισφέρουν στις κοινωνίες τους (UNESCO, 2016).
Η κοινωνική ένταξη, με την έννοια της συμπερίληψης (inclusion) και δια βίου εκπαίδευσης που εμπεριέχεται στον 4ο Στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης, περιγράφεται ως εξής:
Η συμπερίληψη και η ισότητα μέσα και μέσω της εκπαίδευσης αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο των αλλαγών, ώστε να αντιμετωπίσουμε όλες τις μορφές αποκλεισμού και περιθωριοποίησης, τις ανισότητες όσον αφορά την πρόσβαση, τη συμμετοχή και τα μαθησιακά αποτελέσματα. Κανένας στόχος εκπαίδευσης δεν πρέπει να θεωρείται εκπληρωμένος εάν δεν επιτυγχάνεται από όλους. Ως εκ τούτου, δεσμευόμαστε να κάνουμε τις απαραίτητες αλλαγές στις εκπαιδευτικές πολιτικές και να εστιάσουμε τις προσπάθειές μας στα πιο ευάλωτα άτομα, ιδιαίτερα εκείνα με αναπηρίες, για να διασφαλίσουμε ότι κανείς δεν μένει πίσω (UNESCO, 2016, σελ. 7).
Η συμπερίληψη αποτελεί μια συνεχή διαδικασία, που ακατάπαυστα επιχειρεί να βελτιώνει τους όρους της συμμετοχής των ατόμων σε αποκλεισμό στο κοινωνικό γίγνεσθαι και να αίρει συνεχώς τα όποια εμπόδια παρουσιάζονται. Είναι πλέον, σαφέστατα διατυπωμένο σε διεθνές επίπεδο, ότι η ποιότητα της εκπαίδευσης προσδιορίζεται από το αν οι εκπαιδευτικοί στόχοι επιτυγχάνονται σε συμπεριληπτικό εκπαιδευτικό πλαίσιο από όλους, χωρίς αποκλεισμούς (Νάνου, Γιατράκου, Μαϊστρέλλης, 2020).
H ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΕΣΩ ΤΟΥ TZOYNTO
2.1. Η έννοια και τα χαρακτηριστικά του τζούντο
Το τζούντο είναι μια μαχητική τέχνη, με ιδιαίτερα μεγάλη απήχηση παγκοσμίως. Αποτελεί την πρώτη μαχητική τέχνη, που έγινε Ολυμπιακό Άθλημα, στους αγώνες που διεξήχθησαν στο Τόκιο το 1964. Ως άθλημα κατατάσσεται σε αυτά, που ασκούν το νου παράλληλα με το σώμα (Ebine, Yneda & Hase, 1991).
Το τζούντο θεωρείται άθλημα υψηλής έντασης, με πολλαπλά οφέλη για το σώμα και τη σωματική υγεία, ενώ έχει αναγνωριστεί ως μία από τις ασφαλέστερες μαχητικές τέχνες (Nishime, 2007). Ενισχύει τον έλεγχο και τον συγχρονισμό των κινήσεων του σώματος, αναπτύσσει σε μεγάλο βαθμό τις βασικές κινητικές ικανότητες, την ευλυγισία, την ευστροφία και την επιδεξιότητα συμβάλλοντας παράλληλα στην αρμονική ανάπτυξη του μυοσκελετικού συστήματος (Starosta, 2014). Τα οφέλη δεν πιστοποιούνται μόνο για τους αθλητές αλλά και για άλλες ομάδες πληθυσμού, που ασκούνται στο τζούντο. Πρόσφατες μελέτες του Ινστιτούτου Kodokan της Ιαπωνίας δείχνουν ότι η συνεχής εκπαίδευση στο τζούντο στην τρίτη ηλικία και ιδιαίτερα στις γυναίκες, συμβάλει στη διατήρηση της οστικής μάζας μετά την εμμηνόπαυση. Από τα αποτελέσματα των ερευνών που εστιάζουν στην υγεία, διεθνώς, διαφαίνονται οφέλη στη φυσιολογία, στη μορφολογία, στην ανοσολογία και στη νευρολογία (Tune et al., 2010).
Άσκηση του νου
Η άσκηση στο τζούντο βελτιώνει, παράλληλα, τις γνωστικές λειτουργίες και ενισχύει την κινητική μάθηση, τη διαδικασία, δηλαδή, κατά την οποία αποκτάται και διατηρείται η ικανότητα της εκτέλεσης μιας σειράς κινητικών δεξιοτήτων. Η κινητική μάθηση περιλαμβάνει τη διαδικασία επιλογής της κινητικής πληροφορίας, η οποία θα αποτυπωθεί νοερά, την αποθήκευση και την επαναφορά της. Με άλλα λόγια, το τζούντο συμβάλλει στην ενίσχυση της μαθησιακής λειτουργίας. Ο έλεγχος του νου και η καλλιέργεια της αυτοεπίγνωσης αποτελούν στοιχεία της άσκησης σε όλες τις μαχητικές τέχνες αλλά ιδιαίτερα στην τέχνη του τζούντο.
Το τζούντο, όπως και οι άλλες μαχητικές τέχνες, θεωρείται ότι υπηρετεί την ειρήνη, την καλοσύνη, την ανθρωπιά. Συχνά, διατυπώνεται ο προβληματισμός για το πώς αποδίδονται, τέτοιες ιδιότητες στις μαχητικές τέχνες, αφού οι τεχνικές τους αποτελούν βίαιες και επιθετικές ενέργειες. Η απάντηση, που δίνει ο Musashi είναι ότι ο ασκούμενος στις μαχητικές τέχνες ενεργεί μόνο για να απαντήσει στην επιθετικότητα. Δεν την αναζητά. Κατά τη διάρκεια των ασκήσεων της πάλης Randori και Shiai, ο ασκούμενος δίνει το μέγιστο της προσπάθειάς του απαλλαγμένος από το αίσθημα της επιθετικότητας. Συμβάλει σε αυτό η άσκηση της αυτοεπίγνωσης. Για όλους τους παραπάνω λόγους, η άσκηση στο τζούντο αυξάνει την αίσθηση της ευημερίας και της ικανοποίησης της ζωής (Νάνου, Γιατράκου, Μαϊστρέλλης, 2020).
Η ιστορία και οι βασικές διεργασίες του τζούντο
Το τζούντο έχει ιστορία 130 χρόνων. Ιδρύθηκε το 1882 από τον Ιάπωνα Δάσκαλο Δρ. Jigoro Kano. Η λέξη “Judo” εμπεριέχει δύο συνθετικά: Ju, που σημαίνει απαλός, ευγενικός και do, που σημαίνει τρόπος ή μονοπάτι. Τζούντο επομένως, είναι «ο ευγενής τρόπος» ή «ο ευγενής δρόμος».
Το τζούντο σχεδιάστηκε από το Jigoro Kano, με βάση την αρχή της μέγιστης αποτελεσματικότητας, ώστε να αποτελέσει ένα ιδανικό σύστημα με θετικές επιδράσεις σε πολλούς τομείς ταυτόχρονα. Σύμφωνα με τον ιδρυτή Jigoro Kano, στο τζούντο η αρχή της μέγιστης αποτελεσματικότητας ορίζεται από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
πλήρη ανάπτυξη του σώματος,
κινητοποίηση του ενδιαφέροντος για μάθηση και συμμετοχή,
εξοικονόμηση χώρου,
εξοικονόμηση εξοπλισμού,
άσκηση σε ατομικό επίπεδο,
άσκηση σε δυαδικό και συλλογικό επίπεδο.
Η συνολική ωφέλεια της άσκησης στους τομείς, που προσδιορίστηκαν παραπάνω, προσδίδουν στο τζούντο τα χαρακτηριστικά ενός ιδανικού συστήματος φυσικής αγωγής (Δασκαλάκης, 2019).
Η αρχή της μέγιστης αποτελεσματικότητας αναγνωρίζεται διεθνώς ως μια βασική πτυχή του τζούντο, η οποία μεταφράζεται ως η «πιο αποτελεσματική χρήση της πνευματικής και σωματικής δύναμης» (Fukuda, Stout, Burris & Fukuda, 2011).
Το τζούντο λειτουργεί σε τρία επίπεδα:
Επίπεδο της «αντιπροσωπευτικής μορφής». Έτσι ονόμασε ο Jigoro Kano τη διάσταση της έκφρασης ιδεών και συναισθημάτων μέσα από τις κινήσεις των άκρων και του λαιμού. Η αντιπροσωπευτική αυτή μορφή σύμφωνα με τον ιδρυτή της, Jigoro Kano, ασκείται και μέσω του χορού.
Επίπεδο της «μορφής των επιθέσεων και της άμυνας» Συνδέεται με την άσκηση όλου του σώματος σε ατομικό πλαίσιο και σε δυαδικό πλαίσιο με τον αντίπαλο.
Επίπεδο της «ταυτόχρονης ανάπτυξης του απόλυτου ελέγχου του νου και του σώματος». Έτσι το άτομο καθίσταται σε πλήρη ετοιμότητα να αντιμετωπίσει κάθε κατάσταση (Δασκαλάκης, 2019).
Σύμφωνα με το Jigoro Kano, απώτερος σκοπός του ασκούμενου στο τζούντο μέσα από την άσκηση του σώματος και του νου είναι να γίνει καλύτερος και να προσφέρει στην κοινωνία (Νάνου, Γιατράκου, Μαϊστρέλλης, 2020).
2.2.Το τζούντο σε ευάλωτες ομάδες
Τα χαρακτηριστικά του τζούντο, όπως προσδιορίστηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο, και κύρια, η αρχή της μέγιστης αποτελεσματικότητας, καθιστούν την άσκηση στο τζούντο, ιδιαίτερα λόγω των παραδοσιακών χαρακτηριστικών του, ιδανική για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες πληθυσμού. Το τζούντο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη παρέμβαση ενδυνάμωσης, στο εγχείρημα των επιδιώξεών τους για την ποιότητα ζωής.
Ευάλωτες κοινωνικές ομάδες
Ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ευπαθείς ή ομάδες υψηλού κινδύνου, ονομάζονται εκείνες οι ομάδες του πληθυσμού που έχουν περιορισμένη ή καθόλου πρόσβαση σε κοινωνικά και δημόσια αγαθά και δυσκολεύονται ή αδυνατούν σε πολλά επίπεδα και σε διάφορους τομείς να έχουν ποιότητα ζωής (π.χ. στέγη, εργασία, ικανοποιητικό εισόδημα, εκπαίδευση, ιατρική περίθαλψη, κοινωνική ασφάλιση κ.ά.). Πρόκειται κυρίως για άστεγους, άνεργους / μακροχρόνια άνεργους, άτομα με αναπηρία (ΑμεΑ), πάσχοντες (σοβαρά παθολογικά προβλήματα, ψυχικές ασθένειες), αποφυλακισμένους, χρήστες και πρώην χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, οροθετικούς, άτομα από θρησκευτικές ή πολιτισμικές μειονότητες, ρομά / τσιγγάνους, μονογονεϊκές οικογένειες, ανήλικους παραβάτες, κακοποιημένες γυναίκες, θύματα εμπορίας (trafficking), πρόσφυγες, μετανάστες, παλιννοστούντες, πληγέντες από θεομηνίες και φυσικές καταστροφές (πυρόπληκτοι, σεισμοπαθείς, πλημμυροπαθείς) (Συνήγορος του Πολίτη για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, 2019).
Παρέμβαση
Παρέμβαση νοείται μια παρεμβολή, επέμβαση ή μεσολάβηση σε μια διαδικασία, σε ένα πεδίο σχέσεων, με στόχο την αλλαγή, την αποκατάσταση, το συμβιβασμό (Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Τριανταφυλλίδη, 1998).
Ποιότητα ζωής
Η υποκειμενική αντίληψη, που έχει το άτομο για τη θέση του στη ζωή, η οποία διαμορφώνεται στο πλαίσιο των αξιών και των πολιτισμικών χαρακτηριστικών της κοινωνίας στην οποία ζει, και είναι σε συνάρτηση με τους προσωπικούς στόχους, τις προσδοκίες, τα κριτήρια, τα ενδιαφέροντα και τις ανησυχίες του (WHO, 1995).
Η ανάγκη ενδυνάμωσης των ευάλωτων ομάδων προκύπτει άμεσα από τον προσδιορισμό των χαρακτηριστικών τους. Κοινό χαρακτηριστικό των ομάδων, που θεωρούνται ευάλωτες, είναι η δυσκολία ή η αδυναμία τους να μετέχουν με ποιότητα ζωής σε πολλά επίπεδα και τομείς. Ως κατάλληλη παρέμβαση, θεωρείται, επομένως, κάθε «επέμβαση» ή «μεσολάβηση» για την ενδυνάμωση των ευάλωτων ομάδων, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους.
Η άσκηση στο τζούντο, με βάση τις αρχές, που ο Jigoro Kαno διατύπωσε, μπορεί να πάρει τα χαρακτηριστικά μιας παρέμβασης με μικρό κόστος και μεγάλη αποτελεσματικότητα για τη σωματική και ψυχική ενδυνάμωση του ατόμου.
Το τζούντο έχει εφαρμοστεί με θετικά αποτελέσματα σε ευάλωτους πληθυσμούς
Το τζούντο σε εφήβους με επιθετική συμπεριφορά
Το τζούντο σε μέλη στεγνών θεραπευτικών προγραμμάτων
Το τζούντο σε άτομα με προβλήματα όρασης
Το τζούντο σε άτομα με προβλήματα ακοής
Το τζούντο στις Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (Νάνου, Γιατράκου, Μαϊστρέλλης 2020)
ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟ ΤΖΟΥΝΤΟ
3.1. Παρουσίαση της συμπεριληπτικής ομάδας τζούντο του Γ.Σ. ΗΡΑΚΛΗΣ
O συμπεριληπτικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης στο τζούντο δεν έχει διερευνηθεί ακόμη επαρκώς και οι επιδράσεις από την εκπαίδευση σε συμπεριληπτικό πλαίσιο δεν έχουν καταγραφεί διεθνώς (Rivera, 2019). Σύμφωνα με τους Νάνου, Γιατράκου, Μαϊστρέλλης (2020) καταγράφτηκαν σημαντικά οφέλη από την υλοποίηση ενός συμπεριληπτικού προγράμματος τζούντο με συμμετοχή παιδιών στο αυτιστικό φάσμα. παιδιά που υποστηρίχτηκαν από μέλη θεραπευτικών προγραμμάτων τα οποία είχαν διδαχτεί τζούντο στη διάρκεια της θεραπείας τους. Το πρόγραμμα που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της δράσης «Μαθαίνω να πέφτω, να σηκώνομαι, να διεκδικώ» και χρηματοδοτήθηκε στο πλαίσιο του 3ου κύκλου των ΣΗΜΕΙΩΝ ΣΤΗΡΙΞΗΣ είναι το μοναδικό παράδειγμα που έχει καταγραφεί στην γνωστή αγγλόφωνη και ελληνόφωνη βιβλιογραφία1.
Ο συμπεριληπτικός προσανατολισμός της εκπαίδευσης στο τζούντο ως πρακτική, είναι σε εφαρμογή στη Θεσσαλονίκη από το 1999 και έχει εφαρμοστεί πρωταρχικά στην κοινωνική ένταξη μελών θεραπευτικών κοινοτήτων που διδάσκονται τζούντο στη διάρκεια της θεραπευτικής τους πορείας. Πιο συγκεκριμένα, τα μέλη του ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ με πρωτοβουλία του Δασκάλου του τζούντο ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ κατά το διάστημα 1999-2004 συμμετείχαν σε κοινές προπονήσεις με αθλητές τυφλούς και μειωμένης όρασης καθώς και με τυπικούς αθλητές στα dojo της ΧΑΝΘ, του Πανεπιστήμιο ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ και του ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ (Απολογισμός της ΧΑΝΘ, 1999).
Τα αποτελέσματα των δράσεων από την κοινωνική ένταξη μελών μέσω της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης στο τζούντο αν και δεν αποτυπώθηκαν ερευνητικά, όπως στην περίπτωση της εκπαίδευσης παιδιών με διαταραχή αυτιστικού φάσματος μπορούν να ανιχνευτούν στα δημοσιεύματα των εφημερίδων της εποχής της Θεσσαλονίκης και της Λάρισας (βλέπε εφημερίδα Αγγελιοφόρος της Θεσσαλονίκης, στο ένθετο της εφημερίδας Τα ΝΕΑ Ζω στη Θεσσαλονίκη και εφημερίδα Ελευθερία την περίοδο 2001 έως 2004). Οι εφημερίδες περιγράφουν τα οφέλη των συμπεριληπτικών δράσεων και πρακτικών και αναδεικνύουν τις επιδράσεις τους μέσα από τη δημοσίευση των αθλητικών αγωνιστικών επιτυχιών των αθλητών που συμμετείχαν σε αυτά. Οι αθλητικές επιτυχίες που είχαν σημειωθεί το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα αφορούσαν όλες τις ομάδες αθλητών που συμμετείχαν, στις συμπεριληπτικές κοινές προπονήσεις -δράσεις τζούντο, αθλητές τυφλούς, τυπικούς και αθλητές μέλη του ΚΕΘΕΑ.
Ειδικότερα οι επιτυχίες που σημειώθηκαν το συγκεκριμένο διάστημα είναι:
Χάλκινο Μετάλλιο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Τυφλών και μειωμένης όρασης – 1999 (Αθλητής Β1)
Ασημένιο Μετάλλιο στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα ανδρών γυναικών – 2003 (αθλήτρια 63kg, μέλος του ΚΕΘΕΑ)
Χάλκινο μετάλλιο στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Νέων Νεανίδων – 2004 (τυπικός αθλητής τζούντο 81Kg)
Πολλές επιτυχίες σημειώθηκαν, επίσης, από αθλητές τζούντο όλων των ευάλωτων, και μη, ομάδων που ήταν μέλη της συμπεριληπτικής ομάδας τζούντο και σε τοπικά τουρνουά τζούντο στη Θεσσαλονίκη και στη Λάρισα.
Η συμπεριληπτική πρακτική στην εκπαίδευση του τζούντο συνεχίστηκε με τη συνεργασία μεταξύ KEΘΕΑ ΙΘΑΚΗ και Γ.Σ. ΗΡΑΚΛΗΣ από το 2004. Από το 2016 η συνεργασία επεκτάθηκε και με το επιστημονικό σωματείο INCLUDE που εκπροσωπεί την Ελλάδα στην Παγκόσμια Ομοσπονδία του Judo for all WJF.
O Γ.Σ. ΗΡΑΚΛΗΣ εκτός από την αναγνωρισμένη αλήτικη δράση του επιτελεί σημαντικό κοινωνικό έργο παραχωρώντας τους χώρους του για προπόνηση και εκγύμναση σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (πρόσφυγες και μετανάστες, μέλη ΚΕΘΕΑ, ΑμεΑ). Τα μέλη του
ΚΕΘΕΑ έχουν ελεύθερη πρόσβαση στους αθλητικούς χώρους του Γ.Σ. ΗΡΑΚΛΗΣ από τον Οκτώβριο 2004 έως και τον Σεπτέμβρη 2019 για το ΚΕΘΕΑ ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ και Φεβρουάριο 2020 για το ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ2.
3.2. Η συμπεριληπτική ομάδα τζούντο ως μια κοινότητα
O συμπεριληπτικός χαρακτήρας των δράσεων του τζούντο όπως παρουσιάστηκε στο υποκεφάλαιο 2.3.1. και υπό το θεωρητικό πλαίσιο που παρατέθηκε στο κεφάλαιο 1, διαμορφώνει τα χαρακτηριστικά μιας κοινότητας. Η κοινότητα αυτή αποτελείται από μέλη του ΚΕΘΕΑ πρόσφυγες και μετανάστες, τυπικούς Έλληνες αθλητές και άτομα με αναπηρία. Η συμπεριληπτική ομάδα τζούντο όπως λειτούργησε στο πλαίσιο της συνεργασίας μεταξύ ΚΕΘΕΑ ΗΡΑΚΛΗ INCLUDE συνιστά μια κοινότητα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ως κοινότητα ορίζεται το σύνολο των έμβιων οργανισμών που βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Η κοινότητα αφορά έμβια όντα αλλά και οργανισμούς ή κοινωνικούς φορείς. Σε μια κοινότητα που την αποτελούν άνθρωποι υπάρχουν πολλοί παράμετροι που μπορούν να σχηματίσουν κανόνες και ιδιαίτερες καταστάσεις μέσα σε αυτή. Αξίες, προτιμήσεις, συνήθειες, ανάγκες και πιστεύω μπορούν να διαπλάθονται ανάμεσα στα μέλη (πηγή https://el.wikipedia.org).
Η κοινότητα της ομάδας τζούντο συγκροτούνταν από μέλη που αλληλεπιδρούσαν μέσω του τζούντο. Στην κοινότητα αυτή βασικές αρχές της διδασκαλίας του τζούντο υιοθετούνταν εξ ορισμού από όλους τους συμμετέχοντες. Επιπλέον αρχές που επιβάλλονταν με τη συμμετοχή σε αυτήν μελών του ΚΕΘΕΑ ήταν η μη χρήση απαγορευμένων ουσιών, η μη χρήση βίας σεξουαλικής παρενόχλησης και ρατσιστικών στάσεων και αντιλήψεων. Η μη τήρηση των βασικών αυτών αρχών και κανόνων σήμαινε αυτόματα αποπομπή και απομάκρυνση από την ομάδα-κοινότητα.
3.3. Χώρος και χρόνος δράσης της κοινότητας
Η δράση της κοινότητας ξεκινά από τον Νοέμβριο του 2018 και ολοκληρώνει το έργο της τον Ιούνιο του 2019.
3.4. Στόχοι της κοινότητας
Η εκμάθηση τεχνικών του τζούντο σε παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού.
Η ένταξη προσφύγων στην ομάδα
Η εκγύμναση τυπικών αθλητών
Η ενίσχυση του αγωνιστικού χαρακτήρα της ομάδας και η επίτευξη υψηλών αθλητικών και αγωνιστικών στόχων.
3.5. Διδακτική μεθοδολογία
H εκμάθηση των τεχνικών του τζούντο απαιτεί δύο άτομα. Οι συνασκούμενοι, απέναντι ο ένας στον άλλο, κρατιούνται με λαβές του τζούντο (kumi kata). Η επιτυχία της άσκησης εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από τη συνεργασία των συνασκουμένων. Αν στα υπόλοιπα αθλήματα δεν υπάρχει η σωματική επαφή, στο τζούντο επιβάλλεται.
Η εκπαίδευση στο τζούντο συνήθως ξεκινάει με την εκμάθηση τεχνικών ασφαλών πτώσεων (Ukemi-waza).
Μια από τις πρώτες τεχνικές ρίψεων (Nage Waza) που διδάσκονται είναι η τεχνική Osoto gari (μεγάλο εξωτερικό θέρισμα). Αυτή η τεχνική, πέρα από την εκμάθηση, βοηθά στο κτίσιμο της αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Πετυχαίνει μόνο όταν ο αμυνόμενος (Uke) δεν φοβάται ότι ο επιτιθέμενος (Tori) θα ασκήσει δύναμη ή θα παραβιάσει τον τρόπο της τεχνικής. Η πτώση, η οποία είναι μέρος της άσκησης αυτής, είναι πλήρως ασφαλής, μόνο, όταν συνεργάζεται ο συναθλητής (Miarka, Marques & Franchini, 2011).
Η επόμενη τεχνική είναι το Ippon seoi nage (ρίψη από τον ώμο με το ένα χέρι). Σε αυτήν την τεχνική ο ασκούμενος πρέπει να γυρίσει την πλάτη του στον συνασκούμενό του.
Το μοντέλο, που εφαρμόζεται για τη διδασκαλία του τζούντο σε συμπεριληπτικό πλαίσιο είναι η δυναμική της ομάδας καθώς και οι αρχές του καθολικού σχεδιασμού. Ο καθολικός σχεδιασμός είναι ένας τρόπος σκέψης για τη διδασκαλία και τη μάθηση, που βοηθά όλους τους μαθητές να έχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στη διαδικασία και να πετύχουν. Αφορά τον από πριν σχεδιασμό και τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος, που καθιστά δυνατή την πρόσβαση, την κατανόηση και τη χρήση του στον μέγιστο δυνατό βαθμό από όλους, ανεξάρτητα από την ηλικία τους, την εθνική ταυτότητα ή την αναπηρία (CAST, 2018).
Οι τρεις βασικές αρχές της UDL είναι:
Πολλαπλά μέσα παρουσίασης του προς εκμάθηση υλικού: Οι συμμετέχοντες σε μια μαθησιακή διαδικασία είναι σημαντικό να έχουν την ελευθερία και τη δυνατότητα πρόσβασης στην πληροφορία με διαφορετικά μέσα: οπτικά, με κείμενο, με ήχο, βίντεο μάθησης.
Πολλαπλά μέσα έκφρασης: Παρέχουν στους συμμετέχοντες σε μια μαθησιακή διαδικασία εναλλακτικές λύσεις για να καταδείξουν τι γνωρίζουν. Οι αρχές UDL προτείνουν περισσότερους από έναν τρόπο αλληλεπίδρασης με το υλικό για να δείξουν τι έχουν μάθει.
Πολλαπλά μέσα εμπλοκής: Αξιοποιούν τα ενδιαφέροντα των συμμετεχόντων σε μια μαθησιακή διαδικασία κατάλληλες προκλήσεις και αυξάνουν τα κίνητρα. Το UDL ενθαρρύνει τους εκπαιδευτικούς να αναζητήσουν πολλούς τρόπους για να παρακινήσουν τους μαθητές
Οι κατάλληλες συμπεριληπτικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις μπορεί να οδηγήσουν σε κατάλληλες συμπεριληπτικές πρακτικές και να επιφέρουν προώθηση της συμμετοχής όλων και περισσότερων ατόμων σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής δραστηριότητας.
3.6. Ο ρόλος του εμψυχωτή της κοινότητας στην ομάδα τζούντο
O δάσκαλος του τζούντο σε μια συμπεριληπτική ομάδα έχει έναν ιδιαίτερο ρόλο, διακριτό από αυτόν του προπονητή. Ο ρόλος του είναι να διδάσκει τις βασικές αρχές του τζούντο και να φροντίζει για την τήρησή του από όλα τα μέλη της ομάδας. Εμψυχώνει την ομάδα και το κάθε μέλος ξεχωριστά ώστε να μένει πιστό στο δρόμο του τζούντο. Από τη θέση αυτή αξιοποιεί τις μεθόδους καθολικού σχεδιασμού για να ενισχύσει τη συμμετοχή όλων των μελών της ομάδας και την ισότιμη πρόσβασή τους στη διαδικασία της εκπαίδευσης και των αγώνων. Τονίζει τα θετικά χαρακτηριστικά αποφεύγοντας την κριτική μέσω του αξιολογικού μοντέλου. Ενισχύει της αλληλεπιδράσεις μέσω της δικής του στάσης και συμμετοχής. Συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία της προπόνησης και σε όλες τις φάσεις της. Αποτελεί πρότυπο με τη στάση και τη συμπεριφορά του.
3.7. Αποτελέσματα-παρατηρήσεις του εμψυχωτή κοινότητας
Καθώς, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η συμπεριληπτική ομάδα-κοινότητα λειτούργησε χωρίς ερευνητικό σχεδιασμό και χωρίς να έχει γίνει συλλογή ερευνητικών δεδομένων, για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων επιλέγονται: α) αγωνιστικά αποτελέσματα και
β) οι απόψεις του δασκάλου εμψυχωτή ως συμμετοχικού παρατηρητή.
α) αποτελέσματα αγώνων
Τουρνουά ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ 2019 ΜΙGIAZAKI CUP 140 αθλητές, 1η θέση ΗΡΑΚΛΗΣ με 17 χρυσά, επίδειξη τεχνικών από παιδιά στο φάσμα του αυτισμού.
Τουρνουά ΙΘΑΚΗ 2019 Matsuura Cup 180 αθλητές, 1η θέση ΗΡΑΚΛΗΣ 20 χρυσά έναντι 18 ΧΡΥΣΩΝ της PARTIZAN Βελιγραδίου που συμμετείχε με 50 αθλητές και αθλήτριες όλων των κατηγοριών. Τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού συμμετείχαν με δικούς τους αγώνες.
Οι τυπικοί αθλητές συμμετείχαν σε Τουρνουά στην Ελλάδα και στο εξωτερικό με εξαιρετικές επιδόσεις: Κορύφωση είναι ΧΡΥΣΟ ΜΕΤΑΛΛΙΟ στην κατηγορία των +78 kg στο τουρνουά του Prilep και 1 ΧΡΥΣΟ και 4 ασημένια στο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΡΩΤΑΘΛΗΜΑ στην Κατάρα της Ιταλίας.
β) Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του δασκάλου τζούντο–εμψυχωτή αυτές οι επιτυχίες οφείλονται στη δυναμική της ομάδας αλλά και στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που έχει ο κάθε αθλητής μέλος της κοινότητας. Οι βασικές αρχές και ο καθαρός προσανατολισμός του τμήματος στη μη χρήση απαγορευμένων ουσιών λειτουργεί εμψυχωτικά όχι μόνο για τα μέλη θεραπευτικών προγραμμάτων αλλά και για τους τυπικούς αθλητές και τους γονείς παιδιών που συμμετέχουν. Ο συμπεριληπτικός επιπλέον χαρακτήρας επιτρέπει να αναγνωρίζεται κάθε προσπάθεια και το κάθε μέλος να ξεπερνά τις δικές του δυσκολίες με την ενίσχυση της ομάδας. Η αποδοχή των όποιων δυσκολιών μέσα σε πλαίσιο κανόνων–αρχών του τζούντο γίνεται το υποστηρικτικό πλαίσιο για την ατομική και συλλογική προσπάθεια που οδηγεί στην πρόοδο του ατόμου και της ομάδας.
Η αυστηροί κανόνες και ειδικά αυτοί της μη χρήσης απαγορευμένων ουσιών και η συνύπαρξη μεταναστών και ΑμεΑ καθιστά την ομάδα μη προσβάσιμη σε όσους δεν μοιράζονται τις ίδιες αξίες. Αυτές οι αρχές έχουν αποτελέσει παράγοντες δυσκολίας. Κατά την περίοδο που εξετάζουμε αποχώρησε μεγάλη ομάδα αθλητών, οι οποίοι υποκινούμενοι από εξωθεσμικούς παράγοντες, είχαν στόχο να σφετεριστούν τα όποια οφέλη και να ηγηθούν της ομάδας. Η αποκάλυψη της χρήσης ουσιών και οι ρατσιστικές αντιλήψεις σε συνδυασμό με την παραβίαση των αρχών του τζούντο που επιβάλλουν σεβασμό στον δάσκαλο και στους συναθλητές που βρίσκονται στον χώρο προπόνησης αποτέλεσαν αιτία αποπομπής αθλητών.
Οι όποιες δυσκολίες δεν αντισταθμίζουν τα οφέλη. Η συμπεριληπτική προοπτική της εκπαίδευσης στο τζούντο αποτελεί μια ολοκληρωμένη πρόταση που συνδυάζει τον μαζικό αθλητισμό και τον αθλητισμό υψηλών επιδόσεων.
Η εμπειρική έρευνα μπορεί να καταδείξει με εγκυρότητα και αξιοπιστία τις επιδράσεις της συμπεριληπτικής πρακτικής στην εκπαίδευση του τζούντο και να ενισχύσει ή να καταρρίψει τις υποκειμενικές εκτιμήσεις.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
COM (2016). Επόμενα βήματα για ένα βιώσιμο Ευρωπαϊκό μέλλον. Ευρωπαϊκή Δράση για την Αειφορία SWD (2016) 390 ultimate. Ανακοίνωση της επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών. Retrieved from https://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2016/EL/COM-2016-739-F1-EL-MAIN.PDF
CAST (2018). Common Design for Studying Pointers model 2.2. Retrieved from http://udlguidelines.solid.org.
Δασκαλάκης, Μ. (2019). Jigoro Kano kai Kodokan judo στην Ελλάδα. Αργυρούπολη: Αυτοέκδοση.
Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1998). Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. Ανακτήθηκε από την Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα. Retrieved from http://www.greeklanguage.gr/greekLang/modern_greek/instruments/lexica/triantafyllides/index.html.
Νάνου Α., Γιατράκου Α., Μαϊστρέλλης Α., (2020). Μαθαίνω να πέφτω να σηκώνομαι να διεκδικώ. Ένα συμπεριληπτικό πρόγραμμα εκπαίδευσης σε βασικές τεχνικές του judo. Θεσσαλονίκη: ΓΡΑΦΗΜΑ
Νάνου, Α., Πατσίδου, Μ., Γκαράνης, Α. & Χαριοπολίτου, Κ. (Επιμ.) (2013). Από την ειδική Αγωγή στη συμπεριληπτική εκπαίδευση. Από το σχολείο …σε μια κοινωνία για όλους. Θεσσαλονίκη: ΓΡΑΦΗΜΑ.
Starosta, W. (2014). Motion asymmetry and symmetry in technical and tactical preparation on instance of superior and world elite judoists. Worldwide Affiliation of Sport Kinetics, Warsaw (Poland) Rzeszów, Poland, Oct. 15-17. The Lykeion Library, vol. 20, Rzeszów College
THE WHOQOL GROUP (1995). The World Well being Group High quality of Life Evaluation (WHOQOL): Place paper from the Well being Group. Soc Sci Med, 41, 1403-1409.
UNESCO (2016). Training 2030: Incheon Declaration and Framework for Motion for the implementation of Sustainable Improvement Purpose 4: Guarantee inclusive and equitable high quality schooling and promote lifelong. Retrieved from https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000245656.
UNESCO (2005). Pointers for Inclusion. Retrieved from https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000140224.
Rivera, P. (2019). The Impression of Judo on Aggressive Behaviors in Youth with Autism Spectrum Dysfunction. Digital Theses and Dissertations. 6359. Retrieved from https://stars.library.ucf.edu/etd/6359.
Συνήγορος του πολίτη (2019).
DOI: https://doi.org/10.57160/AHMM9282
